چالش‌های مدارس تیزهوشان
در سال‌های اخیر، پژوهش‌های مختلفی در حوزه استعدادهای درخشان یا همان تیزهوشان در ایران انجام شده است که به شناسایی مشکلات و چالش‌های موجود در مدارس سمپاد (مدارس استعدادهای درخشان) پرداخته است. یکی از جدیدترین این پژوهش‌ها، مقاله ای با عنوان “آسیب‌شناسی مدارس استعدادهای درخشان (سمپاد) در مقطع متوسطه اول از دید دانش‌آموزان” است که در سال ۱۴۰۲ منتشر شده است.
خلاصه‌ای از پژوهش
این پژوهش با هدف شناسایی مشکلات و چالش‌های موجود در مدارس سمپاد، به‌ویژه در مقطع متوسطه اول، انجام شده است. محققان به‌طور خاص بر دیدگاه دانش‌آموزان این مدارس تمرکز کرده‌اند و به بررسی عواملی مانند فشار تحصیلی، کمبود منابع آموزشی، و نبود فرصت‌های کافی برای فعالیت‌های فوق‌برنامه پرداخته‌اند.
نتایج این پژوهش نشان داد که بسیاری از دانش‌آموزان از فشار زیاد تحصیلی در مدارس تیزهوشان شکایت دارند. آن‌ها معتقدند که برنامه درسی سنگین و عدم فرصت فراغت یا شرکت در فعالیت‌های جانبی، موجب کاهش انگیزه و استهلاک انرژی آن‌ها می‌شود. همچنین، بسیاری از آن‌ها از کمبود منابع آموزشی و تدریس به شیوه‌های سنتی که به روز نبودن اطلاعات را به همراه دارد، گلایه دارند. علاوه بر این، فعالیت‌های فوق‌برنامه (مانند کارگاه‌های علمی، هنری، و فرهنگی) که می‌تواند به رشد شخصیت و مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان کمک کند، در حد کفایت داخل این مدارس فراهم نشده است.
اهمیت پژوهش برای معلمان
پژوهش‌های این‌چنینی برای معلمان مدارس سمپاد و سایر معلمان در سطح مدارس خاص و حتی عمومی، بسیار مهم است. شناخت مشکلات موجود در مدارس استعدادهای درخشان می‌تواند به معلمان کمک کند تا برنامه‌های آموزشی خود را به شیوه‌ای مناسب‌تر طراحی کنند و شرایط بهتری را برای دانش‌آموزان فراهم آورند. به‌ویژه در مقاطع تحصیلی حساس مانند متوسطه اول که دانش‌آموزان نیازمند توجه ویژه در همه ابعاد تحصیلی و شخصیتی هستند.
نکات کاربردی برای معلمان
۱. مدیریت فشار تحصیلی در مدارس تیزهوشان
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در این پژوهش به آن اشاره شده، فشار تحصیلی بالا است. معلمان می‌توانند با طراحی برنامه‌های آموزشی متنوع و متناسب با توانایی‌های دانش‌آموزان، این فشار را کاهش دهند. برای مثال، استفاده از روش‌های تدریس فعال و تعاملی می‌تواند کمک کند که دانش‌آموزان هم‌زمان با یادگیری مفاهیم عمیق، احساس فشار کمتری داشته باشند. همچنین، ایجاد زمان‌هایی برای استراحت و تفریح نیز می‌تواند تأثیر مثبتی بر روحیه دانش‌آموزان داشته باشد.
نکته قابل توجه اینجاست که دانش آموزان مدارس سمپاد، حجم و عمق بیشتری از سطح عمومی اطلاعات هر مبحث دارند که می توان با ایجاد فرصت های تبلور به تقویت انگیزه، عزت نفس و علاقه آنان پرداخت. همچنین نباید با برچسب زنی ها – حتی برچسب زنی های مثبت- آن ها را تحت فشار قرار داد. تیزهوشان نیز باید فرصت تجربه، خطا، کشف و باخت را داشته باشند تا بتوانند در جامعه بمانند و به خوبی نقششان را ایفا نمایند.
۲. تأمین منابع آموزشی به‌روز و متنوع
کمبود منابع آموزشی یکی از مسائل اساسی در مدارس سمپاد به‌شمار می‌رود. معلمان می‌توانند با استفاده از منابع دیجیتال و به‌روز، مانند ویدیوهای آموزشی، دوره‌های آنلاین، مقالات علمی و کتاب‌های جدید، منابع تدریس خود را غنی‌سازی کنند. این کار علاوه بر افزایش کیفیت آموزش، باعث می‌شود که دانش‌آموزان به اطلاعات جدیدتر و به‌روزتری دست یابند. بی شک منظور دانش آموزان مدارس سمپاد کتاب های کمک درسی رنگارنگ موجود در بازار نیست. همه دانش آموزان امروزی مشتاق محتوای آموزشی پویا و شخصی سازی شده هستند.
آیا شما از این دست منابع را می شناسید؟ به دیگر همکارانتان معرفی کنید
۳. فراهم کردن فرصت‌های فوق‌برنامه برای رشد اجتماعی و شخصیتی دانش‌آموزان
خودتان را به جای دانش آموزان بگذارید. آیا از دائما پشت نیمکت و محصور در فرمول ها بودن کلافه تان نمی کند؟ کجا می توانید از اینهمه اطلاعات مغزتان استفاده کنید؟ یکی دیگر از نکات مهم در این پژوهش، کمبود فعالیت‌های فوق‌برنامه است. معلمان می‌توانند با طراحی و برگزاری کارگاه‌های علمی، فرهنگی و هنری فرصت‌هایی را برای دانش‌آموزان فراهم کنند تا مهارت‌های اجتماعی، فکری و شخصیتی خود را توسعه دهند. این فعالیت ها می توانند دانش و اطلاعات تیزهوشان را به سطح کاربرد نزدیک تر کند. تمام این موارد در کنار هم پازل هایی ست که رشد شناختی را مهیا می سازد. در اینجا می توانید مثال هایی که دیگر همکاران خبره شما بیان کرده اند مشاهده کنید و حتی مواردی بیفرازید.
۴. پشتیبانی از دانش‌آموزان با نیازهای خاص
در مدارس سمپاد، بسیاری از دانش‌آموزان با توانایی‌های مختلف و ویژه حضور دارند. این امر منجر به نیازهای آموزشی خاص در این مدارس می شود که حرفه معلمی را به یک شغل استراتژیک مبدل می سازد. شغل استراتژیکی که با شناسایی این نیازها در تیزهوشان، برنامه‌های شخصی سازی شده برای هر دانش‌آموز طراحی می کند. این برنامه‌ها می‌تواند شامل زمان‌های اضافی برای یادگیری، منابع آموزشی خاص یا حمایت‌های روانی و عاطفی باشد. تیزهوشان در سایه ارتباط موثر با یک راهبر کاردان می توانند به بهترین سرمایه های هر کشور تبدیل شوند.
۵. ارتباط مستمر با خانواده
ارتباط مستمر و مؤثر با خانواده به ویژه والدین می‌تواند به بهبود وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان کمک کند. معلمان باید والدین را در جریان پیشرفت تحصیلی فرزندانشان قرار دهند و آن‌ها را تشویق کنند که در فعالیت‌های آموزشی و پرورشی خانه نیز مشارکت کنند. این هم‌افزایی بین خانه و مدرسه می‌تواند در کاهش فشارهای تحصیلی و تقویت انگیزه دانش‌آموزان مؤثر باشد. اما آیا ماهیت معلم در مدرسه تیزهوشان تنها پرداختن به بعد تحصیلی آن ها دوشادوش خانواده است؟ مسلما خیر! تعامل خانواده و مدرسه می تواند به کشف استعدادها، علایق و بسترسازی تحقق اهداف برای دانش آموزان تیزهوش بینجامد که نهایتا در محیطی امن بتوانند پتانسیل های خود را بروز داده و تقویت کنند.
نتیجه‌گیری
پژوهش‌های اخیر در حوزه استعدادهای درخشان نشان می‌دهند که مدارس تیزهوشان با وجود امکانات ویژه و دانش‌آموزان با توانمندی‌های بالاتر، همچنان با چالش‌هایی در زمینه فشار تحصیلی، کمبود منابع آموزشی و فعالیت‌های فوق‌برنامه مواجه هستند. معلمان می‌توانند با اعمال تغییرات در شیوه‌های تدریس، به‌کارگیری منابع جدید و فراهم کردن فرصت‌های بیشتر برای رشد اجتماعی و شخصیتی دانش‌آموزان، شرایط بهتری را برای یادگیری این دانش‌آموزان فراهم کنند.
منبع
آسیب‌شناسی مدارس استعدادهای درخشان (سمپاد) در مقطع متوسطه اول از دید دانش‌آموزان. (۱۴۰۲). مجله پژوهش‌های آموزشی ایران. jti.atu.ac.ir
