تخته هوشمند و کاربردهای مهجور آن در مدارس ایران
این ابزار مدرن آموزشی، سال‌هاست که در مدارس ایران حضور دارد. اما آیا واقعاً از تمام ظرفیت‌های آن بهره می‌بریم؟ اغلب، تخته‌های هوشمند به عنوان جایگزینی برای تخته وایت‌برد و صرفاً برای نمایش اسلایدها و فیلم‌های آموزشی استفاده می‌شود. در این مقاله، قصد داریم به کاربردهای مهجور و کمتر پرداخته شده تخته هوشمند در ایران بپردازیم و نشان دهیم که چگونه می‌توان از این ابزار برای ارتقای سطح کیفی آموزش و یادگیری استفاده کرد.
۱. تعامل و مشارکت فعال دانش‌آموزان:
یکی از مهم‌ترین مزایای این تخته‌ها به نسبت تخته وایت برد یا سیاه، قابلیت ایجاد تعامل دوطرفه است. به جای ارائه صرف مطالب توسط معلم، دانش‌آموزان می‌توانند به طور مستقیم با محتوای آموزشی درگیر شوند. برای مثال:
انجام تمرین‌های تعاملی: نرم‌افزارهای متنوعی وجود دارند که امکان طراحی تمرین‌های تعاملی را فراهم می‌کنند. اگر معلم توانمندی فناورانانه لازم را جهت استفاده از آن‌ها داشته باشد، دانش‌آموزان می‌توانند به صورت گروهی یا فردی به حل مسائل، تکمیل جملات و انجام آزمونک‌ها بپردازند.
ایجاد نقاشی و نمودار گروهی: تخته هوشمند بستری مناسب برای خلق آثار گروهی است. دانش‌آموزان می‌توانند با استفاده از قلم‌های دیجیتال، ایده‌های خود را به صورت تصویری بیان کنند و در خلق یک اثر مشترک مشارکت داشته باشند.
بازی‌های آموزشی: تصور کنید امروز دانش آموزانتان شرایطی را تجربه کرده اند که تمرکز کافی برای یادگیری ندارند. یا قرار است موضوعی را تدریس کنید که به تمرین و تکرار نیاز دارد. استفاده از بازی‌های آموزشی، روشی جذاب برای یادگیری مفاهیم دشوار است. این تخته‌ها با قابلیت لمسی خود، امکان اجرای بازی‌های تعاملی و جذاب را فراهم می‌کند. در حالی که زمان کمتری صرف ایجاد زمینه و ابزار خواهد شد.
۲. هماهنگی بیشتر با سبک‌های یادگیری (بیشتر بخوانید…) :
هر دانش‌آموزی سرعت یادگیری و سبک یادگیری خاص خود را دارد. این تنوع نسبت به سال‌های گذشته هم بیشتر شناخته شده‌اند و هم به زعم برخی از همکاران در یک کلاس فراوانی بیشتری دارد. تخته و کلاس هوشمند این امکان را فراهم می‌کند که آموزش‌ها هماهنگ‌تر با نیاز و سبک یادگیری دانش‌آموزان ارائه شوند. برای مثال:
ارائه محتوای چندرسانه‌ای: استفاده از فیلم، عکس، صدا و انیمیشن، باعث جذابیت بیشتر آموزش و درک بهتر مطالب توسط دانش‌آموزان با سبک‌های یادگیری مختلف می‌شود. به این ترتیب سبک‌های متفاوت یادگیری را در شیوه یاددهی-یادگیری مدنظر قرار می‌دهیم و می‌توانیم شرایط عادلانه‌تری برای درک مطلب برای کلاس فراهم کنیم.
ذخیره و بازبینی مطالب: امکان ذخیره تمام فعالیت‌های انجام شده روی تخته هوشمند وجود دارد. این امر به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا در صورت نیاز، مطالب را مجدداً مرور کنند. در عین حال معلم همیشه نسخه ای از آنچه برایش اهمیت دارد در دسترس خواهد داشت. در این صورت بدون نگرانی راجع به مستندسازی، تمرکزی بیشتری بر فرایند پداگوژی خواهد داشت.
ارائه بازخورد فوری: با استفاده از نرم‌افزارهای مخصوص، می‌توان به صورت آنی به تمرین‌ها و فعالیت‌های دانش‌آموزان بازخورد داد و نقاط ضعف و قوت آن‌ها را مشخص کرد. مزیت بازخورد فوری این است که در تعیین تکالیف، پروژه‌ها و حتی خودارزیابی دانش‌آموزان نقش دقیقی ایفا می‌کند. همچنین این ارزیابی‌های فوری به معلم نیز کمک می‌کند تا طرح درس‌های بعدی را با نیاز کلاس سریعا همسو نماید. اگر تجربه استفاده از این دسته نرم افزارها را داشته اید، مشتاق تجربه شماییم.
۳. آموزش مبتنی بر پروژه:
تخته هوشمند ابزاری ایده‌آل برای اجرای پروژه‌ها، مخصوصا پروژه‌های گروهی است. دانش‌آموزان می‌توانند مراحل مختلف پروژه خود را روی تخته هوشمند برنامه‌ریزی و اجرا کنند. برای این مهم می‌توانید با حضور خودتان در زمان تعیین شده به منظور همفکری بین افراد گروه، به هر تیم مدت زمان مشخصی (مثلا ۵ دقیقه) برای ثبت برنامه در تخته بدهید تا به آن متعهد شوند و امکان پایش غیر مستقیم فراهم باشد. برای مثال:
طراحی نمودارها و جداول: دانش‌آموزان می‌توانند با استفاده از ابزارهای موجود در تخته هوشمند، نمودارها و جداول مربوط به پروژه خود را به صورت بصری طراحی کنند.
ارائه گزارش پروژه: در نهایت تخته هوشمند بستری مناسب برای ارائه گزارش نهایی پروژه هم هست. دانش‌آموزان می‌توانند یافته‌های خود را به صورت جذاب و تعاملی ارائه دهند. از مراحل اجرا عکس و فیلم تهیه کنند. رای گیری داشته باشند و…
۴. آموزش دانش‌آموزان با نیازهای ویژه:
تخته هوشمند می‌تواند ابزاری بسیار مفید برای آموزش دانش‌آموزان با نیازهای ویژه باشد. برای مثال:
بزرگنمایی تصاویر و متن: برای دانش‌آموزانی که مشکل بینایی دارند، امکان بزرگنمایی تصاویر و متن‌ها روی تخته هوشمند وجود دارد.
استفاده از رنگ‌های متضاد: برای دانش‌آموزانی که دچار اختلالات یادگیری هستند، استفاده از رنگ‌های متضاد می‌تواند به تمرکز و یادگیری آن‌ها کمک کند.
ارائه محتوای چندحسی: ترکیب تصاویر، صداها و لمس، به دانش‌آموزان با سبک‌های یادگیری مختلف کمک می‌کند تا مطالب را بهتر درک کنند.
۵. توسعه حرفه‌ای معلمان:
تخته هوشمند نه تنها برای دانش‌آموزان، بلکه برای معلمان نیز فرصت‌های جدیدی را فراهم می‌کند. برای مثال:
اشتراک‌گذاری تجربیات: معلمان می‌توانند درس‌ها و فعالیت‌های خود را روی تخته هوشمند ذخیره و با سایر همکاران به اشتراک بگذارند.
دسترسی به منابع آموزشی آنلاین: تخته هوشمند امکان دسترسی به منابع آموزشی آنلاین را فراهم می‌کند و معلمان می‌توانند از این منابع برای غنی‌تر کردن آموزش خود استفاده کنند.
شرکت در دوره‌های آموزشی آنلاین: معلمان می‌توانند از طریق تخته هوشمند در دوره‌های آموزشی آنلاین شرکت کنند و دانش و مهارت‌های خود را به‌روز کنند.
مستند سازی آموزش: از راه‌های متنوعی می‌شود مراحل یاددهی-یادگیری از جمله حل تمارین، نمودارها، نکات مهم کتاب درسی برای هر کلاس و البته عملکرد و مشارکت دانش آموزان را ذخیره کرد.
چالش‌ها و راهکارها:
با وجود مزایای فراوان، استفاده از تخته هوشمند در ایران با چالش‌هایی نیز روبرو است. از جمله:
کمبود آموزش‌های تخصصی برای معلمان: بارها شاهد این بودیم که تخته‌های هوشمند علی رغم هزینه هایی که بر دوش بدنه آموزشی یا اولیای مدرسه می‌گذارد، بیشتر ابزار شوآف، جاذبه گردشگری یا یک رایانه با صفحه نمایشگر بزرگ است. برای اینکه معلمان ظرفیت‌های متعدد یک کلاس هوشمند را بشناسند و بتوانند از دایره کلاس‌های سنتی پا به دنیای فناوری در حال رشد بگذارند، حمایت و انگیزه لازم است. برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی برای معلمان در زمینه استفاده از ابزارهای فناورانه باید در دستور کار قرار بگیرد.
مشکلات فنی و نگهداری: آیا مدرسه شما هم معاونت فناوری دارد؟ این معاونت توانمندی، تخصص، صبر و ابزار لازم را برای عیب‌یابی و رفع سریع مشکلات فناورانانه دارد؟ ارائه خدمات پشتیبانی و نگهداری مناسب برای تخته‌های هوشمند از اهمیت بالایی برخوردار است. شما در مسیر یک معلم فناور شدن با چه چالش‌هایی مواجهید؟ انجمن معلمان جایی برای به اشتراک گذاری و تجربه گردانی در این باره با هدف رشد و روشمندی…
هزینه بالای تهیه: برای هر خانواده یا معلمی پر واضح است که یادگیری در سایه تکنولوژی می‌تواند چه تاثیرات به سزایی در نوع نگرش نسل جدید به ابزارهای دیجیتال، روش‌های استفاده از فناوری و صد البته کیفیت یادگیری داشته باشد. اما در شهر و استان شما چند مدرسه تمام هوشمند وجود دارد؟ معلمان چند مدرسه دولتی در بیش از نیمی از ساعات تدریس امکان استفاده از کلاس هوشمند را دارند؟ واقعیت این است که هوشمندسازی کلاس‌های درس هزینه زیادی دارد. جدا از اینکه چه سازمان یا افرادی متولی انجام این امور هستند، باید برآورد کرد آیا با این سطح از کاربری در کلاس‌ها، هزینه-فایده آن سومند خواهد بود یا خیر؟! نظر شما چیست؟
نتیجه‌گیری:
تخته هوشمند ابزاری قدرتمند است که می‌تواند تحولی عظیم در نظام آموزشی ایجاد کند. با استفاده صحیح و بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌های آن، می‌توانیم شاهد افزایش تعامل دانش‌آموزان، تنوع در آموزش، توسعه آموزش مبتنی بر پروژه و ارتقای سطح کیفی آموزش در ایران باشیم. لازم است با رفع چالش‌های موجود و ارائه آموزش‌های تخصصی به معلمان، زمینه استفاده بهینه از این تکنولوژی را فراهم کنیم. با نگاهی فراتر از کاربردهای سنتی، تخته‌های هوشمند می‌توانند نقشی کلیدی در پیشرفت نظام آموزشی کشور ایفا کنند.
