سوالات بعد مدرسه : بایدها و نبایدهای سین جین فرزندم
تعامل موثر بین والدین و کودکان یکی از ارکان اصلی فرآیند یادگیری و توسعه شخصیت آنهاست. به خصوص در دوران مدرسه، سوالات والدین پس از بازگشت فرزندان از مدرسه تاثیر عمیقی بر احساس خودکارآمدی و جایگاه آنها در فرآیند یادگیری دارد. سوالات بعد مدرسه به خوبی می‌توانند احساس مسئولیت یا عدم مسئولیت را در کودکان برانگیزند. در این مقاله، به بررسی بایدها و نبایدهای طرح سوالات بعد از مدرسه پرداخته و راهکارهایی برای ارتقای این تعامل ارائه خواهیم کرد.
نقش سوالات در فرآیند یادگیری
اولین گام در تعامل با فرزندان، درک تاثیر سوالات بر روی آنهاست. سوالاتی که والدین می‌پرسند می‌تواند به شکل‌گیری نگرش فرزندان نسبت به تحصیل و معلمین کمک کند. به گفته روان‌شناسان، سوالات باز و حمایتگر می‌تواند باعث افزایش اعتماد به نفس کودکان و درک بهتر از محیط آموزشی شود ( سوزوکی و همکاران، ۲۰۱۸).
سوالاتی که بهتر است بپرسید :
شما نیز می‌توانید پیشنهادات خود را در انجمن معلمان به اشتراک بگذارید.
با هدف آزاد گذاشتن ذهن دانش آموز برای خودافشایی
۱. امروز مدرسه چطور بود؟
- این سوال کلی به فرزندتان فرصت می‌دهد تا هرچه دوست دارد بیان کند. در حقیقت نقطه عطف روزش را از منظر خودش می‌توانید متوجه شوید.
۲. امروز چه چیزی تو مدرسه برات جالب بود؟
- این سوال به جای تمرکز روی مشکلات، روی جنبه‌های مثبت روز تمرکز می‌کند. حتی اگر در این مقطع زمانی دانش آموز چیز جالبی برای گفتن نداشته باشد، قطعا از فردا به دنبال آن خواهد گشت. در هر صورت اگر جواب پرتی داد، جای نگرانی نیست. با او همدلی کنید و از خاطرات زمان دانش آموزی خودتان بگویید.
۳. با دوستات امروز چه کار کردی؟
- این سوال به ارتباطات اجتماعی فرزندتان توجه می‌کند و او را تشویق به صحبت می‌کند. شما می‌توانید فعالیت‌های مورد علاقه گروه دوستان و همسالان فرزندتان را بشناسید و از آن برای ایجاد پل طلایی ارتباطی بهره ببرید. با توجه به باز بودن سوال، ممکن است بسیار زود از خطرات و مسائل هم آگاه شوید که در این صورت باید روش مواجهه با آن را مدیریت کنید.
۴. امروز چی یاد گرفتی؟
- این سوال به جای نمره، روی یادگیری تمرکز می‌کند. به دانش آموز فرصت می‌دهد دریافت‌های شخصی اش را بازگو کند و خود به خود به نقات قوت و ضعفش پی ببرد.
۵. امروز چه چیزی تو رو خندوند؟
- این سوال به فرزندتان کمک می‌کند تا جنبه‌های شاد روزش را به اشتراک بگذارد. تا می‌توانید با هم بخندید.
با هدف درک احساسات
۶. امروز چه حسی داشتی؟
- این سوال به فرزندتان کمک می‌کند تا احساساتش را بیان کند.
۷. امروز چی برات سخت بود؟
- این سوال به شما کمک می‌کند تا بفهمید فرزندتان با چه چالش‌هایی روبرو شده است.
۸. امروز کی بهت کمک کرد؟
- این سوال به فرزندتان یادآوری می‌کند که همیشه کسانی هستند که می‌توانند به او کمک کنند.
با هدف تشویق به مشارکت
۹. امروز توی کلاس چه سوالی پرسیدی؟
- این سوال مشارکت فعال فرزندتان در کلاس را تشویق می‌کند.
۱۰. امروز کدوم فعالیت رو بیشتر دوست داشتی؟
- این سوال به شما کمک می‌کند تا علایق فرزندتان را بهتر بشناسید.
با هدف ایجاد ارتباط عمیق‌تر
۱۱. امروز کی رو بیشتر دوست داشتی ببینی؟
- این سوال به فرزندتان کمک می‌کند تا درباره روابطش فکر کند.
۱۲. اگر می‌تونستی یه چیزی رو توی مدرسه تغییر بدی، اون چی بود؟
- این سوال به فرزندتان فرصت می‌دهد تا نظراتش را بیان کند.
۱۳. امروز چیزی بود که بخوای بیشتر درباره‌ش بدونم؟
- این سوال نشان می‌دهد که شما به جزئیات روز او علاقه‌مند هستید.
آنچه بهتر است نپرسید :
شما نیز می‌توانید پیشنهادات خود را در انجمن معلمان به اشتراک بگذارید.
۱. امروز چند گرفتی؟
- تمرکز روی نمره ممکن است باعث شود فرزندتان احساس کند فقط عملکرد تحصیلی او مهم است یا حتی برای رسیدن به نمره بهتر از راهی جز تلاش مسئولانه اقدام نماید.
۲. چرا فلان کار را انجام دادی؟
- خودتان را جای فرزندتان قرار دهید. احساس نمی‌کنید از شما بازجویی می‌شود؟ این سوال ممکن است فرزندتان را در موضع دفاعی قرار دهد.
۳. مگه چی از فلان دوستت کمتر داری که مثل اون نیستی؟
- مقایسه کردن می‌تواند اعتماد به نفس فرزندتان را کاهش دهد.
۴. چرا اینقدر ساکتی؟ چیزی شده؟
- این سوال ممکن است باعث شود فرزندتان احساس کند تحت فشار است تا چیزی بگوید.
۵. تکلیف امروزت چیه؟
- مسئول اول تکالیف هر دانش آموز صرفا خودش است. حتی ممکن است احساس کند شما هم از تکالیفش در عذابید اجازه دهید این را احساس کند. بهتر است با هم قرار و مدارهایی بگذارید. مثلا اگر برای انجام تکالیفش به ابزار یا کمک نیاز دارد تا ساعت و زمان معینی آن را با شما در میان بگذارد.
۶. معلمت که تو رو اذیت نکرد؟
- دانش آموزان زمانی می‌توانند بهترین بهره را از کلاس درس ببرند که بدانند قرار نیست کسی آنها را اذیت کند. شما با این سوال ذهن فرزندتان را در این باره مسموم می‌کنید.
۷. چرا نتوانستی این تمرین را انجام دهی؟
- این نوع سوال سرزنش آمیز است. ممکن است به کودک احساس عدم کفایت و شرمندگی می‌دهد و ممکن است باعث کاهش انگیزه یادگیری شود. از طرفی آیا تصور می‌کنید که باز هم چنین مسائلی را با شما به اشتراک خواهد گذاشت؟
۸. چرا دوستت نمره بهتری گرفته؟
- شاید تصور کنید این یک سوال ساده است اما مقایسه‌های غیرمؤثر می‌تواند موجب احساس رقابت ناسالم و ناکافی بودن در کودکان شود. حتی ممکن است روابط اجتماعی دانش آموز را نیز بر هم بزند.
تاثیرات منفی سوالات نادرست
مطالعات نشان داده است که سوالات نامناسب می‌تواند موجب ایجاد اضطراب و استرس در کودکان شود. به عنوان مثال، تحقیقات نشان می‌دهد که زمانی که والدین از سوالات سرزنش‌آمیز استفاده می‌کنند، فرزندان ممکن است احساس عدم امنیت کنند و این موضوع می‌تواند بر روی عملکرد تحصیلی آنها تاثیر منفی بگذارد (ویلیامز و همکاران، ۲۰۲۰).
نکات مهم برای ارتباط موثر
- صبور باشید: اگر فرزندتان تمایلی به صحبت کردن نداشت، او را تحت فشار نگذارید. گاهی اوقات طول می‌کشد تا بچه‌ها برای صحبت آماده شوند.
- گوش دادن فعال: هنگام صحبت فرزندتان، با دقت گوش دهید و از قضاوت یا نصیحت سریع خودداری کنید.
- احساساتش را تأیید کنید: اگر فرزندتان درباره چیزی ناراحت است، احساساتش را تأیید کنید و به او نشان دهید که درکش می‌کنید.
- فضای امن ایجاد کنید: به فرزندتان نشان دهید که هر چیزی را با شما در میان بگذارد، بدون ترس از قضاوت یا تنبیه است.
- از سکوت فعال استفاده کنید: پیشنهادات بالا اصلا به معنای آن نیست که پس از چندین ساعت آموزش و پرورش فرزندتان را با رگباری از سوالات مواجه کنید. نه تنها تعداد سوالات و نحوه پرسش را مدیریت کنید بلکه اجازه دهید گاهی او پیش قدم شود.
نتیجه‌گیری
سوالات بعد مدرسه می‌توانند تاثیری عمیق بر فرآیند یادگیری و رشد شخصیت فرزندان داشته باشند. با انتخاب سوالات مناسب، والدین می‌توانند به فرزندانشان کمک کنند تا احساس مسئولیت و اهمیت یادگیری را در خود پرورش دهند. از این رو، توجه به بایدها و نبایدهای سوالات پس از مدرسه بسیار حائز اهمیت است.
باید همواره یادآور شویم که هدف باید ایجاد فضایی است که در آن هر دو طرف — والدین و فرزندان — بتوانند در یک محیط حمایتگر و مثبت به رشد و یادگیری ادامه دهند.
