پرسشگری و تحقیق : روش‌های فعال برای یادگیری عمیق و مؤثر
یادگیری مبتنی بر پرسشگری و تحقیق چیست؟
یادگیری مبتنی بر پرسشگری و تحقیق روشی است که در آن دانش‌آموزان از طریق مطرح کردن سوالات و جستجو برای پاسخ‌ها، به کشف دانش و مفاهیم جدید می‌پردازند. در این روش، معلمان نقش هدایت‌کننده دارند و به دانش‌آموزان کمک می‌کنند تا تفکر انتقادی و مهارت‌های پژوهشی خود را توسعه دهند.
این نوع یادگیری نه تنها به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا مفاهیم درسی را به‌طور عمیق‌تری درک کنند، بلکه آن‌ها را برای حل مسائل واقعی و تفکر مستقل آماده می‌سازد. در این مقاله، روش‌های مختلفی برای اجرای یادگیری مبتنی بر پرسشگری و تحقیق در مقاطع مختلف تحصیلی بررسی خواهیم کرد.
به نظر شما این روش بیشتر برای کدام مقاطع یا گروه‌های دانش‌آموزی مناسب است؟ در انجمن بنویسید.
روش‌های اجرایی یادگیری مبتنی بر پرسشگری و تحقیق
-
انتخاب موضوعات جذاب و چالش‌برانگیز:
اولین قدم در این روش، انتخاب موضوعات جذاب و سوالات چالش‌برانگیز است که دانش‌آموزان را به تحقیق و جستجو تشویق کند. نکته قابل توجه این است که سوال آنقدر درگیر کننده باشد که ذهن را برای یافتن پاسخش قلقلک بدهد. این موضوعات می‌توانند مرتبط با درس‌های جاری یا مسائل دنیای واقعی باشند.
لیستی از این سوالات برای خودِ شما معلم محترم تهیه شده! امتحان کنید! -
در دسترس قراردادن منابع :
به این فکر کنید که دانش‌آموزانتان از کجا می‌توانند پاسه پرسش‌ها را پیدا کنند؟ اینترنت، کارشناسان، هوش مصنوعی، تجربه، کتاب‌ها و… . در یادگیری مبتنی بر پرسشگری و تحقیق، دانش‌آموزان باید تشویق شوند تا شیوه استفاده از هر منبع و مناسبت آن با سوال را بیاموزند. -
تشویق به کار گروهی:
بعد از زمان مشخصی، فرصت تبادل اطلاعات در گروه همسالان را فراهم کنید. همکاری گروهی در این نوع یادگیری بسیار مؤثر است، زیرا دانش‌آموزان می‌توانند با تبادل اطلاعات و نظرات خود به نتایج بهتری برسند. تاثیر این گفتمان هم در شیوه تحقیق و پرسشگری و هم درباره تعمیق موضوع مورد بررسی خواهد بود. -
ارائه راهنمایی و بازخورد از طرف معلم:
در نظر داشته باشید که این مورد، یک فرایند مستمر است. معلم متخصص در طول فرایند تحقیق به دانش‌آموزان راهنمایی کند، به آن‌ها کمک کند تا روش‌های مناسب تحقیق را بیاموزند، و در صورت نیاز، به آن‌ها بازخورد ارائه دهد.
مثال‌های عملی برای مقاطع مختلف تحصیلی
پیش‌دبستانی: یادگیری از طریق کشف و سوالات ساده
- موضوع: «چرا آسمان آبی است؟»
- روش اجرا:
از دانش‌آموزان بخواهید که سوالاتی مانند “چرا آسمان آبی است؟” یا “چرا بعضی روزها آسمان ابری است؟” بپرسند. سپس از آن‌ها بخواهید که جواب این سوالات را از منابع مختلف مانند کتاب‌های تصویری، فیلم‌ها و یا حتی از طریق گفتگو با والدین یا معلمان پیدا کنند. - هدف: تقویت مهارت پرسشگری – آشنایی با روش‌های تحقیق ساده – کسب اطلاعات جدید درباره محیط پیرامون – تقویت قوای تفکر
دبستان: تحقیق در مورد موجودات زنده
- موضوع: «چرخه زندگی یک پروانه»
- روش اجرا:
دانش‌آموزان را به تحقیق در مورد چرخه زندگی یک پروانه دعوت کنید. آن‌ها می‌توانند از کتاب‌ها، مستندهای حیات وحش و تجربه مشاهده عینی برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده کنند. بعد از تحقیق، از آن‌ها بخواهید که مراحل مختلف رشد پروانه را با استفاده از نقاشی یا مدل‌سازی به کلاس نشان دهند. - هدف: یادگیری مهارت‌های تحقیق – تقویت تفکر علمی – دوستی با طبیعت
متوسطه اول: تحقیق در مورد مسائل اجتماعی
- موضوع: «چگونه می‌توان از زباله‌ها انرژی تولید کرد؟»
- روش اجرا:
دانش‌آموزان باید تحقیقاتی در مورد روش‌های تبدیل زباله‌ها به انرژی انجام دهند. آن‌ها می‌توانند از بازدید، مقالات علمی و مصاحبه با کارشناسان استفاده کنند. پس از اتمام تحقیق، از آن‌ها بخواهید که یافته‌های خود را در قالب یک گزارش علمی، روزنامه دیواری یا ارائه شفاهی ارائه دهند. - هدف: آشنایی با مسائل محیط‌زیستی – توسعه مهارت‌های تحقیق و ارائه
متوسطه دوم: تحقیق در مورد علوم پایه و فناوری
- موضوع: «آیا انسان‌ها می‌توانند به سیارات دیگر سفر کنند؟»
- روش اجرا:
از دانش‌آموزان بخواهید که در مورد سفر به سیارات دیگر تحقیق کنند. این تحقیق می‌تواند شامل بررسی فناوری‌های موجود، چالش‌های سفر به فضا، و یافته‌های علمی اخیر باشد. دانش‌آموزان می‌توانند از اینترنت، کتاب‌های علمی و هوش مصنوعی استفاده کنند و در نهایت یافته‌های خود را به صورت یک مقاله علمی یا پروژه تحقیقاتی ارائه دهند. - هدف: آشنایی با مفاهیم علمی – تقویت توانمندی‌های پژوهشی و تحلیلی
به چنین سوالاتی نیاز دارید؟ یک تاپیک بسازید و طوفان فکری به راه بیندازید.
نکات مهم برای موفقیت در یادگیری مبتنی بر پرسشگری و تحقیق
-
ایجاد فضای پرسشگری:
معلمان متخصص می‌تواند فضایی را در کلاس فراهم کنند که در آن دانش‌آموزان احساس راحتی کنند و بتوانند سوالات خود را مطرح کنند. این فضا باید بدون ترس اشتباه و انتقاد باشد. احساس راحتی در کلاس چگونه ایجاد می‌شود؟ -
پاسخ‌دهی به سوالات در طول تحقیق:
دانش‌آموزان ممکن است در طول تحقیق به چالش‌هایی برخورد کنند. معلمان باید خودشان نیز تجربه استفاده از منابع و انجام مراحل تحقیق و پژوهش را داشته باشند. در این صورت می‌توانند حامی بزنگاه‌های مهم دانش‌آموزانتان باشند. بهتر است در این مورد شفاف و دقیق باشید. -
استفاده از فناوری:
فناوری ابزار بسیار مفیدی برای جستجوی اطلاعات است. دانش‌آموزان می‌توانند از ابزارهای آنلاین، منابع دیجیتال و نرم‌افزارهای مختلف برای تحقیق استفاده کنند. بدانند چگونه امنیت خود را در این فضا حفظ کنند. و بتوانند موضوعات مناسب استفاده از فناوری را از دیگر موضوعات تفکیک نمایند. -
توسعه مهارت‌های تفکر انتقادی:
در کنار پاسخ دادن به سوالات، دانش‌آموزان باید ترغیب شوند تا درباره نتایج تحقیق خود فکر کنند، آن‌ها را تحلیل کنند و به سوالات جدید برسند. این کلید ماجراست.
نتیجه‌گیری
یادگیری مبتنی بر پرسشگری و تحقیق یک روش مؤثر برای ارتقاء مهارت‌های تفکر انتقادی، علمی و تحقیقاتی دانش‌آموزان است. با استفاده از این روش، دانش‌آموزان یاد می‌گیرند که چگونه به دنبال پاسخ سوالات بگردند، اطلاعات را تجزیه و تحلیل کنند و یافته‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. برای موفقیت در این روش، معلمان باید فضایی را برای پرسشگری ایجاد کنند و دانش‌آموزان را به استفاده از منابع مختلف برای تحقیق تشویق کنند.
