آموزش مبتنی بر دستاورد: راهی نوین برای یادگیری مؤثر در کلاس
آموزش مبتنی بر دستاورد یک روش نوین در آموزش است که تمرکز اصلی آن بر تسلط دانش‌آموزان بر مهارت‌ها و مفاهیم خاص است. عموما دانش آموزان هر مرحله پداگوژی یک موضوع را بدون سنجش میزان تسلطشان بر مرحله قبل پیش می روند. در آموزش مبتنی بر دستاورد اما هر‌فرد زمانی به مرحله بعدی می‌رود که توانسته باشد به طور کامل بر موضوعات درسی تسلط پیدا کنند. این شیوه به معلمان این امکان را می‌دهد که فرآیند یادگیری را شخصی‌سازی کرده و با توجه به نیازهای هر دانش‌آموز، مراحل یادگیری را تنظیم کنند.
نکته: آموزش مبتنی بر دستاورد (Competency-Based Learning) را با آموزش نتیجه‌گرا (Outcome-based education) اشتباه نگیرید!
ویژگی‌های کلیدی آموزش مبتنی بر دستاورد:
- تمرکز بر یادگیری عمیق: دانش‌آموزان تنها زمانی به مرحله بعدی می‌روند که به طور کامل مهارت‌های مورد نظر را فرا گرفته باشند.
- پیشرفت فردی: هر دانش‌آموز با سرعت خود پیش می‌رود و به هیچ‌وجه با دیگران مقایسه نمی‌شود.
- ارزیابی مستمر: ارزیابی‌ها به صورت پیوسته و مبتنی بر تسلط دانش‌آموزان بر مطالب انجام می‌شود؛ نه فقط امتحانات پایان ترم.
نحوه اجرای آموزش مبتنی بر دستاورد:
در این روش، به جای اینکه یک موضوع درسی به طور سنتی در یک مدت زمان ثابت تدریس شود، معلم به طور مداوم ارزیابی‌هایی برای سنجش میزان تسلط دانش‌آموزان انجام می‌دهد و تنها زمانی که دانش‌آموز به سطح مورد نظر از تسلط برسد، به مرحله بعدی انتقال می‌یابد. این ارزیابی‌ها می‌توانند شامل پروژه‌ها، فعالیت‌های گروهی، آزمون‌های کتبی و عملی، و حتی گفتگوهای کلاسی باشند.
در حقیقت تمامی محتوای آموزشی را راجع به یک موضوع خاص به تکه‌های کوچک‌تری تقسیم می‌کنیم و برای هر بخش یک ارزیابی در نظر می‌گیریم. بدین ترتیب نقض‌های یادگیری هر مرحله به صورت دقیق‌تر مشخص می‌شوند و اقداماتی در جهت حل آن گام برمی‌داریم. حتما می‌توانید تصور کنید که این روش چقدر می‌تواند کاربردی باشد!
یک بار امتحانش کن و تجربه ات را در این باره با همکارانت به اشتراک بگذار:
مثال‌های عملی برای مقاطع مختلف:
- پیش‌دبستانی: در کلاس‌های پیش‌دبستانی، می‌توان از آموزش مبتنی بر دستاورد برای تدریس مهارت‌های پایه مانند شمارش استفاده کرد. به طور مثال بعد از آموزش شمارش ۱ تا ۵، از هر دانش‌آموز می‌خواهیم یکی از اشیاء کلاس را که کمتر از ۵ تا از آن وجود دارند، بشمارد. سپس نتایج را ثبت می‌کنیم. یک بازی آموزشی گروهی انجام می‌دهیم. در این بازی نقش ها را طوری تفکیک می‌کنیم که با ارزیابی مطابقت داشته باشند. در ادامه، از دانش آموزان موفق در دوره قبل درباره اشیاء بالاتر از ۵تا در کلاس سوال می‌پرسیم و با دیگران طبق دور قبل رفتار می‌کنیم. اگر باز هم موفق به شمارش تا ۵ نشدند، دو کاربرگ متفاوت تمرینی به هر گروه ارائه می‌دهیم.
- دبستان: در مقطع دبستان، مهارت‌های علمی و اجتماعی می‌تواند بر اساس دستاوردهای مشخص تدریس شود. مثلاً در درس علوم، برای درک چرخه آب، به طور مجزا هر عمل تبخیر، ذوب و… را بررسی می‌کنیم. در ادامه معلم می‌تواند یک پروژه عملی ترتیب دهد که دانش‌آموزان باید به صورت گروهی مراحل چرخه آب را شبیه‌سازی کنند. دانش‌آموزانی که موفق به شبیه‌سازی درست چرخه آب نشوند، از معلم محتوای تکمیلی آفلاین دریافت می‌کنند تا تسلط کامل پیدا کنند.
- متوسطه اول: در مقطع متوسطه اول، می‌توان از این روش در درس‌های ریاضی و زبان استفاده کرد. مثلاً در درس ریاضی، برای تدریس ضرب کسرها، معلم می‌تواند از آزمون‌های عملی و فعالیت‌های گروهی استفاده کند. تنها زمانی که دانش‌آموز قادر به حل مشکلات پیچیده‌تر ضرب کسرها باشد، می‌تواند به مباحث پیشرفته‌تر مانند تقسیم کسرها یا مسائل کاربردی پیش برود.
- متوسطه دوم: در مقطع متوسطه دوم، روش آموزش مبتنی بر دستاورد می‌تواند در درس‌های پیچیده‌تری مانند فیزیک یا شیمی به کار رود. برای مثال، در درس شیمی، معلم زمانی شروع به آموزش مول می‌کند که مطمئن باشد دانش‌آموزان مراتب تبدیل واحد گذشته را کامل درک کرده اند. این فرآیند از تعمیم مفاهیم درسی و گسترش مهارت‌های تحلیلی و انتقادی دانش‌آموزان پشتیبانی می‌کند.
مزایای آموزش مبتنی بر دستاورد:
- شخصی‌سازی فرآیند یادگیری: معلمان می‌توانند آموزش‌ها را متناسب با نیازهای هر دانش‌آموز تطبیق دهند.
- تقویت مهارت‌های عملی: به دانش‌آموزان فرصتی داده می‌شود تا با تسلط بر مهارت‌ها، به جای حفظ مطالب، از آن‌ها استفاده کنند.
- پیشرفت تدریجی و مستمر: دانش‌آموزان به هیچ وجه تحت فشار نخواهند بود، چرا که هر یک در زمان خود یاد می‌گیرند.
چالش‌ها و راه‌حل‌ها:
- چالش زمان: این روش نیاز به زمان بیشتری دارد، چرا که معلمان باید به صورت فردی و به‌طور مستمر پیشرفت هر دانش‌آموز را ارزیابی کنند. برای حل این مشکل، معلمان می‌توانند از تکنولوژی‌ها و پلتفرم‌های دیجیتال برای پیگیری پیشرفت‌های دانش‌آموزان و ارزیابی‌های مداوم استفاده کنند.
- چالش در گروه‌های بزرگ: در کلاس‌هایی با تعداد زیاد دانش‌آموز، ممکن است پیگیری پیشرفت‌های فردی دشوار باشد. استفاده از گروه‌بندی‌های کوچک و فعالیت‌های گروهی می‌تواند به معلمان کمک کند تا این چالش را مدیریت کنند.
آموزش مبتنی بر دستاورد، با تأکید بر یادگیری عمیق و تسلط دانش‌آموزان بر مهارت‌ها و مفاهیم، یکی از راه‌های موثر برای ارتقای کیفیت آموزشی و ایجاد تجربه یادگیری پویاتر است. اما باید توجه داشت که هر شیوه آموزش را باید با توجه به موقعیت و بر اساس صلاحیت حرفه ای انتخاب و پیگیری نمود. روش تدریس مورد علاقه شما چیست؟
